Het is ons een eer u voor te stellen aan Nelleke van Zessen (1962), hoofd boeddhistisch geestelijke verzorging.
Zij koos aanvankelijk voor een studie muziekwetenschappen, had daarna haar eigen ICT-bedrijf en deed een tweede studie: religiewetenschappen. Ze werkt bij het Ministerie van Justitie en is daarnaast opleider aan de ambtsopleiding boeddhistisch geestelijke verzorging aan de VU in Amsterdam.
‘Het geloof was leidend in ons gezin. Al op mijn derde wilde ik knecht van God worden. Mijn vader was kolenboer en had knechten. Dus dat was voor mij geen vreemde titel. Maar in mijn pubertijd ging ik zien hoe in de kerk de Bijbelse Boodschap werd vervormd in iets heel anders. Ik verloor mijn vertrouwen. Het was me te benauwend.’
‘Na de middelbare school wilde ik nog wel theologie gaan studeren. Om te gaan onderzoeken wat ze me in al die jaren hadden voorgehouden en waar ik nu het mijne van wilde weten. Maar dat was een negatieve drijfveer, die ik ook weer losliet. Ik koos voor de muziek. Geen (keuze voor een) richting die met religiositeit of het spirituele te maken heeft, hoewel……muziek maken is ook een spirituele bezigheid. Plato had het al over het goede, ware en schone: het verlangen om goed te doen, de drang naar juiste kennis en de zoektocht naar schoonheid. Dat is altijd mijn zoektocht geweest.’
‘Ook in kunst wil ik het onderzoek naar het leven meemaken . Ontdekken hoe de kunstenaar dat laat zien, bijvoorbeeld door dingen – de verhalen, de romantiek – weg te laten. De kunstenaar Bart van der Lek zei het al: hoe meer men de werkelijkheid met gewone mensenogen bekijkt, hoe dieper men het leven peilen kan.’
‘Ik ben vijftien jaar zelfstandig ondernemer geweest. Dat lijkt niet in één lijn te liggen met mijn leven daarvoor en daarna. Maar dat is maar schijn. Ik ben nu ondernemer religiezaken.’
‘Ondernemen is levensvullend, maar ik had wel door dat het niet alles was. Min of meer toevallig kwam ik in een zenmeditatieweekend terecht. Confronterend en pijnlijk. Maar ik vond er iets. Ik – een echte vechter – kwam in aanraking met het boeddhistisch gedachtengoed: vriendelijkheid, acceptatie, rust en openheid. Ik ontdekte dat ik van alles wil, maar dat veel niet kan. Dat besef werkt bevrijdend. Ik dacht: hier kom ik nooit meer van af.’
‘Religie boezemt ontzag in, wekt vrees én fascinatie op. Je kunt er niet om heen. Je moet er naar toe. Ken je het begrip contingentie? Contingentie is een begrip in de filosofie. Het duidt het tegengestelde aan van noodzakelijkheid. Mogelijkheid, toeval….Het helpt me om te gaan met de grootst mogelijke ellende in mijn en andermans leven. Die gebeurtenissen waarvan je zegt: waarom overkomt mij dit nou? Religie is omgaan met die contingentie. Dus religie komt altijd om de hoek kijken op die momenten dat we weerloos zijn.’
‘De woorden uit het Oude Testament gaan over het omgaan met lijden. Ze zijn van alle tijden en nog steeds van betekenis. Het is erfgoed dat mensen boeit en steunt. Je kunt er een toevlucht bij zoeken. Maar tegelijkertijd zeggen ze niets, omdat er uiteindelijk niets is om aan vast te houden. Stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren en dat is geen lege boodschap. Dat niets is tegelijkertijd ook alles. Als je dat kunt ervaren vind je de grootste vrijheid en geluk.’
‘Als je woorden uit de Bijbel los ziet van hun context, passen ze soms één op één in de teksten van het boeddhisme. Dat alles zijn bestemde tijd heeft (Prediker) is daar een mooi voorbeeld van. Al die verhalen en woorden zijn helpend, maar uiteindelijk bedoeld om ze niet meer nodig te hebben. Je kunt een vlot bouwen om aan de overkant van het water te komen, maar eenmaal daar aangeland is dat vlot overbodig.’
‘We proberen met alle kracht het lijden in het leven er onder te houden. Maar dat kan niet. We moeten de gebrokenheid onder ogen zien. ’
‘Ik moet altijd uitleggen waarin mijn functie verschilt van die van de theoloog, de psycholoog en de therapeut. Ik werk met gedetineerden. Op hen wordt voortdurend door iedereen ingepraat: veroordelend, bestraffend, opvoedend, corrigerend, afwijzend, het is nooit goed..….Ik doe wat anders. In de stilte van de meditatie ontstaat een besef van menswaardigheid en gedeeld mens zijn. Dan vallen we samen met de werkelijkheid zoals die is. Zijn we bevrijd van alles wat verkeerd ging en wat anders moet. Ervaren we heelheid in alle gebrokenheid.’
‘Als je samenvalt met de werkelijkheid ben je vrij.’
‘Mijn missie: je kunt het leven niet beheersen. Je kunt wel je best doen om samen het lijden te verminderen. Daarin, zul je je wel moeten oefenen. In de omgang met jezelf, de ander, de aarde, in de vaardigheid mens te zijn.’
‘In het westen is het een populair idee, dat mensen door tienduizend uur training uitblinker kunnen worden in een complexe vaardigheid. Stel dat het klopt. Ik zou mensen wel eens bloot willen stellen aan tienduizend uur godsdienstige oefening. Daar worden we betere mensen van. Dat weet ik zeker.’