Rutger Schilpzand (1953) voedingswetenschapper / ontwikkelingswerker studeerde in Wageningen en werkte zijn hele carrière in dienst van, of zelfstandig verbonden aan NGO’s. Hij bekleedde er tal van functies. Zijn aandachtsgebieden: voeding en voedsel, gemeenschappelijke sociale verantwoordelijkheid en duurzaamheid. Het thema ‘communicatie’ loopt daar als een rode draad door heen. Hij heeft een brede kijk op ontwikkelingswerk en internationale samenwerking en kan daar bevlogen over vertellen. Sinds 2015 is hij voorzitter van Stichting Kafountine, een stichting die een vrouwenvakschool ondersteunt in een vissersdorp in Senegal. Hij kwam er mee in aanraking via het werk van zijn vrouw, die betrokken was bij projecten in de gezondheidszorg in dezelfde regio van Senegal. Toen de financiering onder deze private school dreigde weg vallen, kon hij niet anders dan mee gaan doen. Lees verder
‘Ik kom uit een ARP-nest en ben opgevoed met termen als ‘rentmeesterschap, verantwoordelijkheid en rechtvaardigheid’. Die sfeer bepaalde al vroeg mijn politieke stellingname en actiebereidheid. Ik werd (lacht) al snel behoorlijk linkser en radicaler dan de ARP. Al in 1969 – ik was zestien – weigerde ik tot ontzetting van mijn vader, die erg geïnteresseerd was in techniek, naar beelden van de maanlanding te kijken. Ik was kwaad dat er zoveel geld aan ruimtevaart kon worden besteed, terwijl een derde van de wereldbevolking niet te eten had.’
‘Overigens, zit de wereld nog steeds oneerlijk in elkaar. Het feit dat iets basaals als eten ongelijk verdeeld is……’
‘In mijn middelbareschooltijd kreeg ik belangstelling voor zowel de bêta-, als de gammawetenschappen. De combinatie van biologie, chemie, sociologie en psychologie heeft me altijd getrokken. Nog steeds. Die combinatie, samen met de mogelijkheid om aan het wereldvoedselvraagstuk te werken, brachten mij ertoe om voeding te gaan studeren aan de Universiteit van Wageningen. Daar kreeg ik ook meer feeling voor ontwikkelingssamenwerking.’
‘En van het een komt het ander. Ik ben er mijn hele leven mee bezig geweest en nog….’
‘De school in Kafountine is een bijzonder en uniek project. Meisjes en jonge vrouwen vanaf twaalf jaar leren daar een vak, maar krijgen ook tweedekansonderwijs aangeboden. In Senegal hebben vrouwen in de maatschappij en dus ook in het reguliere onderwijs een ondergeschoven positie. Veel meisjes mogen niet naar de basisschool omdat ze thuis of op het land moeten meehelpen. Als ze al naar school kunnen, hebben ze de minste kansen. Als er voor honderd leerlingen maar tachtig lesboeken beschikbaar zijn, hebben twintig meisjes geen boek. Zo simpel is dat. Het gevolg is dat een groot deel van de meisjes onvoldoende kan lezen, schrijven en rekenen. Toch willen veel meiden uit Kafountine en omgeving heel graag verder leren. Vroeger was er voor hen geen andere toekomst dan heel jong trouwen en kinderen krijgen of ergens hulp in de huishouding worden. En in veel gevallen gaan de eisen die aan zulk personeel wordt gesteld heel ver.’
‘De school in Kafountine beantwoordt aan deze behoefte om verder te leren. De school geeft drie jaar beroepsonderwijs aan ongeveer honderd studenten, waarvan er ieder jaar twintig hun diploma halen. De studierichtingen zijn cuisine (de bereiding van voedsel in ruimste zin, inclusief het verbouwen van groenten en fruit) en couture (batik en naaldvakken). Binnen deze studierichtingen vinden allerlei projecten plaats, zoals een lunchroom, een winkeltje, een internetcafé en een groenten- en fruittuin. Vaak begint de leerweg van studenten met alfabetisering, om hun tekort aan basisvakken bij te spijkeren. De leerkrachten zijn geen hoger opgeleide pedagogen. Ze geven les op basis van hun kennis en ervaringen in hun eigen vakgebied. Voor de algemene vakken, zoals Frans, Engels en rekenen worden vakleerkrachten ingehuurd.’
‘Het onderwijs sluit zo goed mogelijk aan bij de leefomstandigheden en situatie van de studentes thuis. Dat kan ver gaan. Bij een zwangerschap wordt de student niet van school getrapt, maar wordt er van alles geregeld om de studente na het kraambed te laten terugkeren.’
‘De school wordt gedragen door de nauwe samenwerking tussen het stichtingsbestuur in Nederland en het driehoofdige schoolbestuur in Kafountine, het Conseil. Het stichtingsbestuur, bestaande uit zes Nederlanders, fungeert als een soort Raad van Toezicht. Deze zorgt voor de financiën en is de formele werkgever van de bestuurders. De relatie tussen het stichtingsbestuur en het Conseil wordt – mede ingegeven door de geografische afstand – gekenmerkt door een grote mate van wederzijds respect en vertrouwen. Ik benadruk vaak als voorzitter dat wij als stichtingsbestuur en Conseil één team zijn op twee plekken maar met één doel: de school. Voeg daar aan toe de grote cultuurverschillen en je kunt je voorstellen dat thema’s uit de Governance als afstand en nabijheid tot de bedrijfsvoering een heel eigen vorm, inhoud en betekenis krijgen. (lachend) We balanceren af en toe op een dunne draad die loopt van niet naïef tot niet achterdochtig zijn. Waarschijnlijk vanuit beide posities.’
Maar het werkt echt! De school bestaat al vijfentwintig jaar en biedt vrouwen een wezenlijke kans hun mogelijkheden en positie te versterken. Ze komen verlegen en giechelend de school binnen en vertrekken na drie jaar als jonge zelfbewuste vrouwen. Vrijwel alle afgestudeerden slagen erin een eigen inkomen te verwerven, in één derde van de gevallen door een eigen bedrijfje te beginnen. Dat mag in de straatarme regio waarin Kafountine ligt, een waar mirakel heten!’